دهمین نشست از سلسله نشستهای دوشنبه های ایرانشناسی برگزار شد:
سخنران / دکتر محمد کاظم رحمتی / نوزدهم آذر 1397
بنیاد ایرانشناسی دهمین نشست از سلسله نشستهای هفتگی دوشنبه های ایرانشناسی را با موضوع: «تشیع در اواخر عصر سلجوقی بر پایه اطلاعات نسخه شناسی»، روز دوشنبه نوزدهم آذرماه 1397، برگزار کرد.
به گزارش روابط عمومی بنیاد ایرانشناسی، در این نشست آقای دکتر محمد کاظم رحمتی، عضو هیئت علمی بنیاد دائره المعارف اسلامی، با نمایش نسخه‌های نفیسی از متون حدیثی کهن که در کتابخانه‌های مختلف دنیا از جمله کتابخانه «ملی عراق»، کتابخانه «فیض‌الله افندی» و «رئیس الکتاب» ترکیه، کتابخانه «اسکوریال» اسپانیا و کتابخانه «رضا در شهر رامپور» هند نگهداری میشوند، به بررسی اطلاعات متن تحریرها پرداخت.
ایشان با بیان اینکه تشیع در ادوار مختلف – خاصه پیش از عصر صفویه - با مشکل فقدان منابع کافی روبرو است، نسخه‌های خطی را بعنوان منابع مهمی که مشتمل بر اطلاعات تاریخی هستند و میتوانند در پژوهشهای حوزه تاریخ تشیع مورد استفاده قرار گیرند، توصیف کرد.
وی ضمن بررسی تحریرها و حاشیه‌نویسیها در نسخ خطی، آنها را شامل اطلاعاتی همچون: تاریخ شروع کتابت، مالکان، صاحبان، امانتدارن، نحوه نگارش، القاب و عبارتهای بکار رفته، شعرهای فارسی و ... بیان داشت.
دکتر رحمتی با اشاره به نقش ابوالرضا راوندی (از عالمان شیعه قرن ششم هجری) در ترویج و تدریس کتابهای شیعی، در ادامه چنین بیان داشت:
ابوالرضا راوندی فردی است که در سنت روایت متون شیعی و تربیت شاگردان شیعه نقش مهمی داشته و کتابت نسخ خطی حدیثی کهن در دوره متأخر سلجوقی زیر نظر ایشان انجام شده است.
«ری» و «کاشان» بعنوان پایگاه علمی مهم در عصر سلجوقی میباشند. اساساً در سنتهای علمی لازمه به شهرت رسیدن یک منطقه، حضور عالمان و مراکز علمی بوده که در آنجا حضور داشته و به واسطه این علمای برجسته افراد از شهرهای دیگر به این مناطق مهاجرت کرده و حتی پیوندهای زناشویی بین این مهاجران و افراد ساکن در منطقه رخ داده، که ارتباط خانوادگی گسترده‌ای را تشکیل داده‌اند.
در خصوص تشیع در دوره سلجوقی میتوان به کتاب «فهرست منتجب‌الدین رازی» مراجعه کرد که در اواخر دوره سلجوقی در «ری» تالیف شده است و مشتمل بر اطلاعات عالمان ساکن در منطقه عراق است. حضور و نام عالمان شیعی و مراکز شیعی که در این کتاب آمده اشاره به مرکزیت علمی این منطقه –عراق- دارد و نسخه‌های خطی که از عالمان امامی این دوره باقی مانده نسخه‌های قابل توجهی است.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه درج اطلاعات درست در فهرست‌نویسی نسخ خطی موضوع مهمی در شناخت تاریخ اسلام و ایران است، آموزش دانشجویان در بحث روش تحقیق این منابع برای درج صحیح اطلاعات را امری ضروری دانست.
در پایان نشست دکتر رحمتی به تاریخ تشیع در منطقه «البلاد القدیمه (بحرین قدیم)» که مرکز علمی و پایتخت سیاسی و فرهنگی صد سال گذشته در بحرین بوده، پرداخت و منابع و آثار بجا مانده از آن دوره – شواهد سکه‌شناسی و ضرب اشهد ان علی ولی ا... و نقش اسامی 12 امام بطور کامل در کتیبه‌های مسجد الخمیس – را دلیل شیعی بودن این منطقه و حاکمان آن بیان داشت.
در پایان این نشست از سخنران با اهداء لوح تقدیر و هدایا تقدیر بعمل آمد.
گزارش تصویری « تشیع در اواخر عصر سلجوقی بر پایه اطلاعات نسخه شناسی »
